Psikolog, Psikiyatrist, Psikolojik Danışman Kimdir? Kimden Yardım Almalıyım?

Bu yazıda, şikayetlerinden dolayı yardım almak isteyen sizin ya da yakınlarınızın kiminle temasa geçmesi gerektiğine dair bilgi ve fikir sahibi olmanız, böylece size yardımcı olabilecek “doğru kişiye” ulaşmanız amaçlanmaktadır. Çünkü, internetin yardımıyla danışmanlık alacağınız kişiyi seçerken, bu alanda çalışan fakat gerek yeterli bilgi ve donanıma sahip olmayan, gerekse aldığı eğitim alanı dışında, etik ve ahlaki kurallara uymadan çalışan kişilerle de karşılaşabilirsiniz. Bu amaçla ruh sağlığı dediğimizde ne kastettiğimiz ve psikiyatrist, psikolog ve de psikolojik danışmanlık mesleklerinin ne olduğunu açıklanacaktır. Öncelikle ruh sağlığı ve psikoterapi kavramları açıklanıp, ardından meslekler tanıtılacaktır.

Ruh sağlığı dendiğinde yaygın kullanımın aksine, bedenden ayrı bir “ruh tanımlaması” yapılmamaktadır.Beyin, duygu, düşünce ve davranışlar bütünü ruh kavramını oluşturmaktadır.

Psikoterapi ise bir sohbet değildir; belirli bir sorunu ortadan kaldırmaya yönelik olarak, eğitimli terapist ve hastanın sistemli bir yol izleyerek, bireyin soruna yol açan düşüncelerinin, duygularının, davranışlarının ve çevresel faktörlerin ele alındığı bir süreçtir.
Psikiyatrist ve psikologlar terapi uygulayabilmek için yapılandırılmış bir psikoterapi eğitimini ve süpervizyonunu (denetimini) tamamlamalıdırlar.

Her zaman birbirine karıştırılan ve merak edilen üç meslek hakkında bilgi vermenin gerekli olduğunu düşünüyorum:

Psikiyatrist (psikiyatr), tıp fakültesini bitirmiş ve uzmanlığını psikiyatri anabilim dalında yapmış olan tıp doktorudur. Ayrıca psikiyatride başlıca ilgi alanının beyin hastalıkları olduğu belirtilerek bu hastalıkların düşünce, davranış ve duygu değişiklikleriyle kendini gösterdiği belirtilmektedir. Psikiyatri bu hastalıkların tanı ve tedavisiyle uğraşır*.

Ruh sağlığı çalışanları içinde ilaç yazma yetkisi yalnız ve yalnız psikiyatristlerdedir. Hiçbir psikolog ya da psikolojik danışman farmakoloji ( ilaç bilim) bilgisi olsa dahi ilaç yazamaz ve tavsiyede bulunamaz.

Psikolog, üniversitelerin edebiyat ya da fen-edebiyat fakültelerinin psikoloji bölümü mezunudur. Psikologlar da beyin, düşünce, davranış ve çevresel faktörleri, rahatsızlık veren davranışların ortaya çıkış sebeplerini ve sürdürücü faktörlerini araştırırlar.

Toplumdaki yaygın kanının aksine her psikolog terapist değildir. Lisans mezuniyeti sonrasında psikolog ünvanına sahip kişilerden, klinik-uygulamalı bilimlerde uzmanlık (master) ve hatta aynı alanda doktora yapmış olan psikologların psikoterapi eğitimi izni vardır. Bu psikologlar klinik psikolog olarak görev yaparlar. Psikoloji eğitiminde gelişim psikolojisi, endüstri-örgüt psikolojisi, spor psikolojisi gibi uzmanlık-master programları mevcuttur ve bu alanların herhangi birinden mezun olarak uzman ünvanına sahip olunabilinir. Ancak her uzman psikologun terapi eğitimi almadığı, bu nedenle de klinik psikolog olmadığı unutulmamalıdır.

Psikologların görevleri çok çeşitli olabilmektedir. Hastaneler ve sağlık merkezleri dışında psikologların görev yapabildiği ve psikolojinin alt alanları içine giren bazı başlıklar şunlardır: Gelişim ve çocuk rehabilitasyonu (özel eğitim merkezleri), endüstri örgüt psikolojisi (insan kaynakları), trafik psikolojisi ( psikoteknik değerlendirme merkezleri), sosyal psikoloji vb.**

Psikolojik Danışman üniversitelerin eğitim fakültelerine bağlı psikolojik danışma ve rehberlik, rehberlik ve psikolojik danışma veya eğitimde psikolojik hizmetler lisans programları mezunudur.***

Psikolojik danışmanlar psikolog değildir. Terapi eğitimini tamamlamış ve süpervizyon almış klinik psikolog ve psikiyatristler ruh sağlığı hastalıkları/psikopatoloji (depresyon,panik atak, kaygı bozuklukları,cinsel işlev bozuklukları gibi) alanında terapi hakkına sahipken, psikolojik danışmanlar psikopatoloji alanında müdahalede bulunamazlar. Ayrıca psikolojik danışmanlar da ilaç yazamaz ya da tavsiye edemezler.

Psikologlarla ortak noktaları bireylerin problemlerini çözebilme becerileri kazanmaları, kişisel ve toplumsal uyumlarını gerçekleştirmeleri amacıyla eğitsel, mesleki ve kişisel-sosyal gelişimlerini bir bütün olarak sağlamak üzere bireylere ve gruplara hizmet vermeleridir.

Psikolojik danışmanların verdikleri hizmetler, başta eğitim olmak üzere , sağlık, adalet, sosyal güvenlik vb. alanlarda devam etmektedir.

Yukarıda adı geçen mesleklerin yanı sıra ruh sağlığı uzmanlarıyla beraber çalışan sosyal çalışmacılar (sosyal hizmet uzmanı da denir) bulunmaktadır. Bu alanda görev yapanlar; sosyal hizmet kurumlarında yönetici, uygulayıcı ve planlayıcı olarak, tıbbi ve psikiyatrik ortamlarda, özel eğitim kurumlarında, aile planlaması-ana çocuk sağlığı ve halk sağlığı alanlarında, çalışma ve sosya güvenlik bakanlığı, milli eğitim bakanlığı gibi kuruluşlarda uygulayıcı, planlayıcı olarak istihdam edilmektedir****.

İnternette yardım ve danışmanlık alabileceğiniz uzmanı ararken, yukarıda yazmış olduğum tanımlamaları dikkate almanız yararınıza olacaktır. Ayrıca internet sitelerinde psikolog veya psikiyatrist olduğunu belirten, uzmanlık alanı olarak terapi ile süpervizyon (denetim) eğitimini değil, üniversitede girdiği derslerini yazan pek çok kişi bulunmaktadır. Randevu almadan önce telefonda görüşmek istediğiniz kişinin mesleği ile uzmanlığıyla ilgili bilgi almak, hatta diplomaları ile varsa aldığı terapi eğitimlerinin sertifikalarını ( katılım belgesi değil) görmek faydalı olacaktır.

Yazdıklarımı bir örnekle anlatmak istiyorum. Örneğin kısa bir süredir uyku sorunları, hayattan zevk alamama, enerji düzeyinde azalma, konsantrasyon problemleri yaşayan ve bu sıkıntılarından kurtulmak isteyen birini düşünelim. Bu kişi internetten yardım alabileceği bir uzman aramaktadır. Bu kişinin depresif bir duygu durum içinde olabileceği düşünüldüğünde, öncelikle bir psikiyatristle görüşmesi ve değerlendirilmesi uygun olacaktır. Bu görüşmede kendisine rahatsızlığı konusunda bilgi verilecek ve gerekirse ilaç tedavisi başlanacaktır. Bu tür bir durumda ilaç tedavisinin yanında kişinin terapi görmesi de faydalı olacaktır. Bu terapi hizmetini ilgili terapi eğitimi almış be süpervizyonunu tamamlamış klinik psikolog veya psikiyatrist verebilir.

Kaynaklar :

* Türkiye Psikiyatri derneği: http://www.psikiyatri.org.tr
** Türk Psikologlar Derneği: www.psikolog.org.tr
*** Türk PDR Derneği: http://www.pdr.org.tr/
**** Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu : http://www.shcek.gov.tr/
psikoloji ile ilgili bilgi alabileceğiniz bazı internetten siteleri:
Hacettepe Üniversitesi Psikoloji bölümü: http://www.psikoloji.hacettepe.edu.tr/
Cinsel Eğitim Tedavi Ve Araştırma Derneği : http://www.cetad.org.tr/iletisim.php
İnternet ansiklopedisi: http://tr.wikipedia.org/wiki/Psikoloji
Sosyal Psikoloji İle ilgili İngilizce bir site : http://www.socialpsychology.org/clinical.htm

Yazan: Sedar ERTAŞ